Cổng làng được xem là nét văn hóa tinh túy của làng quê Việt. Tại làng cổ Đường Lâm, một trong những ngôi làng nổi tiếng nhất tại Việt Nam, có khá nhiều lối đi dẫn vào làng, tuy vậy lối đi chính vẫn nằm ngay cổng làng, vốn cũng là một cổng làng lâu đời nhất nhì Việt Nam.
Trong văn hóa kiến trúc của người Việt cổ xưa, thì cánh cổng làng được xem như là một cột mốc đánh dấu, phân định không gian của ngôi làng và bên ngoài. Chúng ta có thể ví cánh cổng làng như là cửa nhà, là một bộ phận quan trọng trong cấu trúc xây dựng.
Với từng thế hệ con người nơi đây, có thể nói cổng làng đã trở thành một miền kí ức không thể xóa nhà. Từng con người sinh ra và lớn lên, gắn bó với cổng làng. Nhắc đến làng Đường Lâm, cũng là nhắc đến cổng làng.
Hợp cùng với cây đa, lũy tre, bến nước, sân đình… cổng làng tạo thành một quần thể kiến trúc văn hóa làng quê. Cạnh bên cổng làng là cây đa với tuổi đời lên đến 400 năm, cổng làng Đường Lâm là biển báo đầu tiên đối với những người con xa quê tìm về chốn cũ, của những người dân đi làm đồng về, hay đón chào những bậc cử nhân đỗ đạt về quê vinh quy bái tổ.
Từ lúc mới cho xây dựng cổng làng, người dân nơi đây đã tính toán rất kỹ về các yếu tố phong thủy. Cổng làng được xây hướng về Đông Nam, là hướng mang đến sự tốt lành, phát triển vượt bậc cho con cháu trong làng.
