Tỉnh Phú Yên là địa phương đã trải qua nhiều thăng trầm cùng lịch sử đất nước. Đi qua chiến tranh, hiện nay tại Phú Yên vẫn còn nhiều ngôi nhà vách đất trường tồn mãi với thời gian như những chứng nhân lịch sử về một thời khói lửa anh hùng.
Những căn nhà vách đất tại Phú Yên, có tuổi đời gần 50 năm, khi được xây dựng vào những năm đầu thập niên 60 của thế kỉ trước. Theo thời gian, những ngôi nhà này tuy có cũ đi, nhưng về kết cấu vẫn gần như nguyên vẹn.Hãy cùng làng tre Việt đi thăm những mái tranh tại Phú Yên
Để chống chọi qua thời mưa bom bão đạn, những ngôi nhà vách đất này cần có hệ thống chân mầm vững chắc. Những người chủ nhà cho hay, điểm yếu của nhà vách đất thường là sau một thời gian sử dụng, những chân mầm này sẽ bị mục . Để khắc phục hạn chế này, người ta sẽ trải một lớp đá dăm lên nền nhà sao cho cao hơn mặt nền khoảng từ 2 đến 3cm. Điều này giúp cho khi dựng mầm, gốc của cây sẽ không bị lấp dưới đất nền mà chỉ nằm ở trên phần đá dăm, giúp hạn chế tình trạng gốc mầm bị mục cho trời mưa nước mưa thấm xuống đất.
Nguyên liệu để làm cây mầm thường là những cây sắn người nông dân thu hoạch trong rừng. Phần trĩ buộc mầm được người ta chọn từ những cây tre già, tước thành từng nan nhỏ, sau đó xử lí bằng cách ngâm dưới bùn. Trĩ buộc vào cây mầm theo cách so le để làm thành khung nhà, sau đó dùng đất trát kín toàn bộ để hình thành tường nhà.
Sau khi làm xong khung nhà, sẽ đến công đoạn của người thợ mộc. Các cột kèo chính trong nhà sẽ được đục đẽo, chạm khắc, buộc lạt. Phần mái nhà người ta sẽ đánh tranh thành tửng mảnh, rồi đem lợp lên mái nhà từ trên xuống dưới.
Những ngôi nhà tranh sẽ được thi công 2 lớp trần. Lớp mái thứ nhất bằng đất và lớp thứ hai sẽ là tranh rạ. Điều này có tác dụng điều hòa nhiệt độ cho ngôi nhà và giúp hạn chế sự lan của lửa khi có xảy ra hỏa hoạn. Để làm mái nhà bằng đất, người thợ chọn những cây tre có tuổi đời, sau đó đục đẽo từ những thân cây tròn thành những tấm xìa, cũng đem ngâm dưới ao bùn. Khi đã được qua xử lí, những tấm xìa này sẽ trở nên chắc chắn, sau đó đem trải đất lên, hình thành nên phần mái bằng.
Vào những năm tháng chiến tranh, bom rơi đạn lạc khiến cho mái nhà lá bị cháy liên tục. Nhờ có lớp trần bằng này, đã hạn chế đạn lạc xuống người bên dưới, khi xảy ra cháy thì đây cũng là lớp cách lửa, chỉ cháy phần trên mái nhà mà không lan xuống dưới đất.
